Szkolenie Kierowników RPK 2015 za nami

W dniach 16–19 kwietnia 2015 r. odbyło się kolejne spotkanie szkoleniowe dla kierowników Regionalnych Pracowni Krajoznawczych PTTK zorganizowane przez Komisję Krajoznawczą ZG PTTK i Regionalny Oddział PTTK w Białymstoku. Na miejsce tegorocznego spotkania wybrano Supraśl – uzdrowiskową miejscowość w pobliżu Białegostoku, położoną na skraju Puszczy Knyszyńskiej, znaną z walorów krajobrazowych i licznych obiektów zabytkowych, w tym centrum prawosławia dla Polski północno-wschodniej. Uczestnicy zostali zakwaterowani w nowym obiekcie – Domu Pielgrzyma Akademii Supraskiej należącej do prawosławnego monasteru Zwiastowania Bogurodzicy w Supraślu.

Merytoryczny program szkolenia był poprzedzony wycieczką do Tykocina, Jeżewa i Choroszczy starannie przygotowaną przez Kol. Dariusza Kużelewskiego. W jej trakcie 11-osobowa grupa uczestników miała możliwość zapoznania się z układem przestrzennym Tykocina, tamtejszym barokowym kościołem parafialnym, odbudowanym zamkiem i muzeum w tykocińskiej synagodze. W drodze powrotnej do Białegostoku zatrzymano się na krótko w Jeżewie, rodzinnej miejscowości Zygmunta Glogera, pierwszego prezesa PTK. Z dawnych obiektów folwarku należącego do Jana Glogera, ojca Zygmunta do dziś przetrwały XIX-wieczne ruiny browaru i budynek rządcówki. Do 1939 r. w Jeżewie istniało w miejscowości muzeum Zygmunta Glogera. Ostatnim obiektem na trasie krajoznawczego wyjazdu był pałac w Choroszczy koło Białegostoku – letnia rezydencja rodziny Branickich, w której obecnie znajduje się Muzeum Wnętrz Pałacowych.

Po południu pierwszego dnia szkolenia organizatorzy przygotowali spotkanie z trzema prelegentami, którzy w profesjonalny sposób przekazali szereg interesujących informacji na temat zabytków w miejskim krajobrazie XXI wieku (dr Małgorzata Karczewska), możliwości współpracy administracji ochrony zabytków z organizacjami pozarządowymi (Dariusz Stankiewicz, Miejski konserwator Zabytków w Białymstoku) i przykładów wykorzystania zabytkowej przestrzeni miejskiej w działaniach Regionalnej Pracowni Krajoznawczej w Białymstoku (Izabela Szymańska i Katarzyna Pierwienis-Laskowska z Oddziału PTTK w Białymstoku). Prelekcje te były wprowadzenie do seminarium krajoznawczego, które odbywało się w sobotę, 18 kwietnia 2015 r. w auli Wydziału Historii i Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku.

Zasadniczy blok szkoleniowy z udziałem 22 osób z różnych pracowni krajoznawczych PTTK w Polsce miał miejsce w piątek, dnia 17 kwietnia 2015 r. Cztery wprowadzające prelekcje były poświęcone głównie zabytkom w przestrzeni miejskiej. O inwentaryzacji architektonicznej 3D na przykładzie wybranych zabytków Białegostoku mówił mgr inz. Tomasz Matys, prezentując najnowsze komputerowe techniki inwentaryzowania obiektów zabytkowych widzianych z różnej perspektywy. Metoda ta pozwala na dokładne wykonanie pomiarów i ma zdecydowaną przewagę nad tradycyjnym pomiarem poszczególnych dostępnych elementów zabytku. Miejskie szlaki tematyczne na przykładzie Białegostoku omówiła dr Katarzyna Niziołek z Uniwersytetu w Białymstoku.

Największe zainteresowanie wzbudziła prelekcja dr Radosława Dobrowolskiego, burmistrza Supraśla poświęcona zabytkom miejskim na przykładzie zarządzanego przez siebie miasta. Prelegent w interesujący sposób i z dużym znawstwem historii poszczególnych obiektów omówił ich rozwój na przestrzeni dziejów miasta, ich rolę w miejskim krajobrazie, pełnione funkcje i zabiegi konserwatorskie. Kol. Szymon Bijak, przewodniczący Komisji Krajoznawczej ZG PTTK przybliżył uczestnikom szkolenia zainteresowanie zabytkami w działalności organizacji pozarządowej na przykładzie Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie.

Po wysłuchaniu prelekcji i przerwie obiadowej zwiedzano Muzeum Ikon przy supraskim monasterze. Jest to oddział Muzeum Podlaskiego, zawiera około 1200 ikon pochodzących z różnych okresów, z których znaczna część pochodzi z udaremnionych przemytów; zostały zatrzymane przez celników na przejściach granicznych. Stała ekspozycja otwarta w 2007 r. ma charakter multimedialny, eksponaty mają interesującą oprawę świetlną, obrazową i dźwiękową. Cieszy się dużym zainteresowaniem zwiedzających ze względu na sposób prezentowania eksponatów – sale nawiązują do wnętrza cerkwi, pustelniczej pieczary czy wnętrza wiejskiej chaty. Ponadto wystawa tworzy kontemplacyjny nastrój i pomaga zrozumieć religijną i obyczajową rolę ikony w religii prawosławnej.

Następnie miał miejsce krótki spacer po Supraślu gdzie białostocki przewodnik Kol. Adam Szepiel pokazał najważniejsze zabytki poczynając prawosławnej cerkwi (była tu możliwość posłuchania dźwięku kilku cerkiewnych dzwonów szczególnie mocno akcentujących radość świąt wielkanocnych), następnie obydwa kościoły katolickie, siedzibę Burmistrza Supraśla w miejscowym ratuszu, pałac Buchholzów (obecnie siedziba znanego w okolicy Liceum Plastycznego) i kilka innych obiektów Supraśla.

Kolejny blok szkoleniowy obejmował wystąpienia naszych koleżanek – Jolanty Śledzińskiej, Marii Janowicz i Małgorzaty Pawłowskiej. Pierwsza prelegentka skupiła się na metodyce tworzenia regionalnych kanonów krajoznawczych. Do tej pory wydano kanony dla czterech województw (wielkopolskiego, warmińsko-mazurskiego, łódzkiego i zachodniopomorskiego), w przygotowaniu jest kilka następnych. Należy mieć nadzieję, że do VII Kongresu Krajoznawstwa Polskiego w 2020 roku ukaże się kilka kolejnych kanonów.

Kol. Maria Janowicz mówiła o cyfrowych zasobach Centralnej Biblioteki PTTK w Warszawie i zbiorach regionalnych pracowni krajoznawczych liczących obecnie około 100 tys. woluminów. Są one stopniowo obejmowane katalogami cyfrowymi, wszystkie mają katalogi tradycyjne. Kol. Małgorzata Pawłowska zapoznała uczestników szkolenia z osiągnięciami i problemami RPK. Największą wartością poszczególnych pracowni są ich zbiory, głównie zasób książek, map i innych dokumentów świadczących o pracy i roli naszego Towarzystwa na rzecz kultury polskiej. Do podstawowych problemów należą ciągłe niedobory finansowe, niepewna sytuacja lokalowa niektórych pracowni, brak stałego pracownika etatowego.

Po kolacji była możliwość wymiany doświadczeń przez uczestników szkolenia. Poszczególni kierownicy RPK mieli możliwość zaprezentowania swoich osiągnięć, wyrazić swoje oczekiwania i nadzieje, wymienić się wydawnictwami krajoznawczymi, których sporą część przywieźli ze sobą niektórzy uczestnicy szkolenia, m.in. z Rzeszowa, Katowic i Krakowa. Była także możliwość zabrania niektórych wydawnictw z RPK w Białymstoku, której lokal zwiedzano wieczorem następnego dnia szkolenia po seminarium z cyklu „Mijające krajobrazy Polski”.

Wspomniane seminarium odbyło się w sobotę, dnia 18 kwietnia w gmachu uniwersytetu w Białymstoku. Było poświęcone przemianom krajobrazu miasta wielokulturowego na przykładzie Białegostoku i miało wymowny temat przewodni: „Gdzie się podziały tamte zabytki?”. Wygłoszono osiem referatów w formie komputerowych prezentacji, które omawiały historyczną przestrzeń miasta od XVI w. do pierwszej połowy XX wieku, kilka wybranych zabytków (w tym zespół pałacowo-parkowy Branickich), zabytkowe cmentarze niewidoczne już w przestrzeni miejskiej, zabytki białostockiego modernizmu i okresu PRL. Zaprezentowano także formę ukazywania zabytków miasta na turystycznych szlakach, koncepcję rewitalizacji parków miejskich w tym znanego w mieście Parku Konstytucji 3 Maja. Uzupełnieniem seminarium była miejska gra polegająca na wędrówce po Białymstoku i wyszukaniu 20 zabytkowych obiektów, o których krótkie wzmianki były zaznaczone na planszy, którą otrzymali uczestnicy gry. Obiekty te należało zidentyfikować i w odpowiedniej rubryce wpisać informacje (m.in. dopełnienie nazwy, funkcję obiektu i inne dane).

Seminarium zgromadziło ponad 40 osób, w tym uczestników szkolenia RPK, a jego uzupełnieniem był następnego dnia w niedzielę, 19 kwietnia 2015 r. objazd miasta zabytkowym autobusem miejskim, tzw. „ogórkiem”, powszechnym środkiem transportu miejskiego w latach 60. i 70. XX wieku.

Szkolenie połączone z seminarium (już 23. z kolei) było starannie przygotowane zarówno pod względem organizacyjnym jak i merytorycznym. Pieczę nad tym sprawował Kol., Dariusz Kużelewski, którego kunszt organizacyjny zapewnił uczestnikom wspaniałą atmosferę, sprawny przebieg szkolenia i zapoznanie wszystkich przybyłych z atrakcjami gościnnego Podlasia. Szczególne podziękowania należą się Koledze Darkowi i jego zespołowi z Regionalnego oddziału PTTK w Białymstoku, a szczególnie: Kol. Kol. Annie Sierpińskiej, Izabeli Szymańskiej, Katarzynie Pierwienis-Lakowskiej i Adamowi Szepielowi.

Józef Partyka

Załączone zdjęcia wykonali: Maria Janowicz, Anna Rotko, Jolanta Śledzińska