Historia Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK w Legnicy

Regionalną Pracownię Krajoznawczą (RPK) w Legnicy powołano do życia w 1979 roku uchwałą Zarządu Oddziału PTTK, którego prezesem był wówczas Feliks Józefów. Pierwszą osobą prowadzącą RPK była Krystyna Suchecka. Podstawowym celem pracowni było gromadzenie materiałów potrzebnych do szkolenia kadry przewodnickiej, przodownickiej, poradnictwo i popularyzacja krajoznawstwa. W pierwszym roku działania główna uwaga koncentrowała się więc na tym, aby należyta współpraca z komisjami PTTK prowadziła do jego upowszechniania. Zbiory powiększone zostały o zestaw przeźroczy z terenu województwa, pochodzący z prac kampanii „Polska naszych dni”, zgromadzono prace przewodnickie dotyczące regionu pisane w celu podniesienia uprawnień. Zakupiono książki oraz uzyskano z Zarządu Wojewódzkiego PTTK zestaw map województwa legnickiego, opracowano zestawy pytań na konkursy krajoznawcze organizowane na imprezach turystycznych. W grudniu 1980 roku na zorganizowanej naradzie Służby Kultury Szlaku oceniono stan szlaków turystycznych województwa. RPK współpracowała ze Studium Wiedzy o Regionie przy Okręgowym Muzeum Miedzi w Legnicy. Opracowanych zostało 49 tras cyklicznej imprezy „Wędruj z nami” dla Oddziału PTTK w Legnicy. Opracowano i nagrano na taśmę reklamówkę przeznaczoną dla zwiedzających zamek Grodziec. Przy współpracy z Wojewódzkim Ośrodkiem Informacji Turystycznej opracowano informator turystyczny woj. legnickiego. Pracownia systematycznie co miesiąc przekazywała materiały do rozdziału „Sport, turystyka, rekreacja” Wojewódzkiego Informatora Kulturalnego. W RPK działał punkt „ it”. W 1980 roku zasoby pracowni liczyły 1 000 vol, kilkadziesiąt map, wyposażona była w epidiaskop, radiomagnetofon, rzutnik do przeźroczy. Terenem działania obejmowała całe ówczesne województwo legnickie. Powyższą działalność, wzbogaconą o zalecenia wynikające z Krajoznawczego Programu Turystyki, uchwalonego na Kongresie Krajoznawczym w Płocku, zaplanowano na lata 1981-1982. Jednak warunki społeczno-ekonomiczne i wydarzenia polityczne roku 1981 nie sprzyjały działalności programowej, która została sparaliżowana po wprowadzeniu stanu wojennego. Z dniem 18 lutego 1982 roku Regionalna Pracownia Krajoznawcza została przejęta od Oddziału przez Zarząd Wojewódzki PTTK w Legnicy. Rola i dokonania RPK w latach 1981-1984 zostały podsumowane przez Zarząd Wojewódzki następująco: …O jakości pracy RPK decydują nie tylko wytyczne i finanse, ale w głównej mierze jednak ludzie – rzesze społecznych działaczy, miłośników i entuzjastów krajoznawstwa. Pracownia powinna więc pełnić rolę koordynatora działalności krajoznawczej w regionie. W 1985 roku pracownia kontynuowała działalność popularyzatorską, ponadto zajęła się wydawaniem różnego rodzaju prac, np. monografii obszaru chronionego „Dolina Czarnej Wody”, heraldyki (5 zeszytów ) we współpracy z WOIT ABC, „Analogie heraldyczne” oraz „Okolice schronisk młodzieżowych”, opracowano również „ Program i kierunki rozwoju turystyki kwalifikowanej na terenie woj. legnickiego”. Ważnym elementem działalności była organizacja Ogólnopolskiego Konkursu Krasomówczego dla Szkół Podstawowych. W latach 1985-1986 działalność pracowni osłabła. Kontynuowano działania związane z organizacją konkursów krajoznawczych, przeprowadzono cykl prelekcji i imprez pn. „Spotkania krajoznawcze”, współorganizowano konkurs przeźroczy „Wspomnienia z wycieczki”. W 1987 roku nastąpiła zmiana kierownika RPK. Dnia 1 stycznia 1987 roku na tym stanowisku zatrudniono mgr geografii, Barbarę Kożuchowską. Kontynuowano współpracę z prasą regionalną, powiększano zbiory. W 1990 roku przy narastających trudnościach finansowych Zarząd Główny PTTK postanowił zlikwidować swoje struktury wojewódzkie. Miało to duży wpływ na ograniczenie działania RPK. W roku sprawozdawczym kontynuowano współpracę z komisjami, gromadzono zbiory, wydano dwie publikacje : „Konrad I” i „Święta Agnieszka Czeska”, kończono inwentaryzację gminy Kunice i rozpoczęto prace w gminie Pielgrzymka, pracownia była też zapleczem dla szkolenia kadr PTTK. W dniu 1 stycznia 1991 roku w procesie likwidacji Zarządu Wojewódzkiego PTTK w Legnicy bogato wyposażoną pracownię przekazano protokolarnie do Oddziału PTTK w Legnicy. Umowę z dnia 20.03.1991 roku z ZG PTTK o prowadzeniu RPK ze strony Oddziału podpisali – prezes Henryk Urbaniak i skarbnik Czesław Kapłun, a ze strony ZG PTTK sekretarz generalny Zdzisław Łysio i główna księgowa Barbara Strzelecka. Rok 1991 to nowy rozdział w funkcjonowaniu RPK. Kierownikiem pozostaje Barbara Kożuchowska. Pracownię przeniesiono do nowego lokalu, gdzie osobne pomieszczenia znalazły: biuro, biblioteka oraz czytelnia będąca jednocześnie salą spotkań. Plan zamierzeń na ten rok nie został w pełni zrealizowany z uwagi na zmiany organizacyjne, przeprowadzkę i kłopoty finansowe. Nie kontynuowano inwentaryzacji krajoznawczej gmin. Pracownia dostarczała materiały potrzebne do szkoleń kadr prowadzonych przez oddziały PTTK. Przy współpracy z Urzędem Wojewódzkim zrealizowano dwa krótkie filmy o tematyce turystyczno-krajoznawczej dot. województwa legnickiego. Pracownia nadal współpracowała z organizatorami imprez dla młodzieży szkolnej. W kolejnych latach w RPK znalazły miejsce społeczne komisje i zespoły prowadzące poprzednio działalność w ZW PTTK. Poszerzyło to zakres zadań pracowni, np. prowadzenie weryfikacji odznak, współorganizację spotkań regionalnych kadry programowej PTTK (krajoznawców, przewodników, przodowników, opiekunów zabytków oraz przyrody). Pracownia była również współorganizatorem regionalnych imprez takich jak konkursy, rajdy, zloty dla dzieci i młodzieży. Weryfikowano Odznakę Krajoznawczą Polski w zakresie regionalnym, Odznakę Turysta Zagłębia Miedziowego oraz Turysta Dolnego Śląska. Były to działania wieloletnie. W 1996 roku wprowadzono współzawodnictwo „Wędrujemy”- ranking dla szkół podstawowych i średnich w województwie, RPK włączyła się też do organizacji imprez dla rencistów. W 1997 roku poza zakupem książek i map zakupiono też kasety wideo w tym z wizyty Ojca Św. w Legnicy, zgromadzono wiele fotografii. Pracownia włączyła się do organizacji Ogólnopolskiego Konkursu „Poznajemy Ojcowiznę”. Następne lata to w dalszym ciągu prowadzenie pracowni siłami społecznymi, a za jej działalność odpowiadali kolejno Bogusława Grabka- kierownik biura Oddziału, Tadeusz Bednarek i Krystyna Leszczyńska. W tym okresie pracownia w dalszym ciągu gromadziła i udostępniała zbiory, współorganizowała imprezy krajoznawcze, weryfikowała odznaki. W listopadzie 2001 roku wraz z Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli w Legnicy zorganizowano szkolenie „ Dziedzictwo kulturowe w regionie”. Udział w szkoleniu wzięli nauczyciele przyrody, historii, biologii i geografii z legnickich szkół podstawowych i gimnazjów. Patronat nad szkoleniem objął Prezydent Miasta Legnicy. W programie przewidziano zajęcia seminaryjne oraz terenowe, zaprezentowano możliwości PTTK w procesie edukacji regionalnej w zreformowanej szkole. Zajęcia terenowe dotyczyły różnorodności walorów krajoznawczych subregionu kaczawskiego i ich wykorzystanie w pracy dydaktyczno-wychowawczej. Od 2004 roku pracą w RPK zajęła się Maria Staniów. Systematycznie porządkowano i uzupełniano księgozbiór. Współorganizowano warsztaty krajoznawcze „Kościół Pokoju”, Pracownia uczestniczyła i opracowywała kalendarium oraz materiały z okazji 50-lecia Oddziału. Czynna była dwa razy w tygodniu. Głównym profilem jej działań była współpraca ze szkołami. Od kwietnia 2013 roku pracownię prowadziła Zdzisława Janczyńska, a pomagały osoby zaangażowane w ruch turystyczno-krajoznawczy. Aktywnie włączano się w organizację imprez krajoznawczych, w tym konkursu „Znam swój powiat jak swój dom”, „Ogólnopolski Konkurs Krasomówczy”, Rajd Krajoznawczy „Legnickie Pole” i konkurs „Poznajemy Ojcowiznę”. Od 2017 roku pracownia prowadzona jest przez Marka Rabskiego. W tym czasie skupiono się przede wszystkim na uzupełnianiu ewidencji komputerowej zbiorów w systemie ProgMan. Wpisy nie zostały jeszcze zakończone.  Bardzo poważnie rozbudowano zbiory inwentarzowe książek, w tym z lat 50-tych i 60-tych. Do najważniejszych nabytków należy zaliczyć kompletowanie „Słownika Geografii Turystycznej Sudetów”, „Wierchów”, „Poznaj Swój Kraj”. Dzięki środkom z Komisji Krajoznawczej ZG PTTK pracownia wydała drukiem publikacje: folder „Szlak Bitwy 1241 r.” w nakładzie 2 000 szt., folder „Regionalna Pracownia Krajoznawcza” w nakładzie 2 000 szt. i książeczkę „Śladami Alfreda Olszewskiego” w nakładzie 1 000 szt. W 2020 roku wydano „Zamek w Kłaczynie” w nakładzie 300 szt. Największym osiągnięciem ostatnich lat jest wydanie przewodnika przyrodniczo – turystycznego „Szlak Dookoła Legnicy” w nakładzie 3 000 szt. Ważną rolę pełnią spotkania krajoznawcze, organizowane w cyklu kwartalnym, dostępne dla szerokiego grona odbiorców z Legnicy i okolicy. Ostatnio, tj. od roku 2020 w związku z pandemią zostały one zawieszone. Udało się także dokupić meble (nadstawkę) nad istniejące regały (środki KK ZG) oraz pomalować drzwi wejściowe. Pracownia aktywnie włącza się w promowanie turystyki aktywnej. W latach 1919 – 1921 ustanowiono nowe odznaki: „Korona Kaczawska”, „Miłośnik Rudaw Janowickich”, „Turysta Polskich Izerów”, „Znam Ziemię Legnicką” i „Odznaka Krajoznawcza Legnickie Pole” (wspólnie z UG Legnickie Pole), „Śladami Kargula i Pawlaka” i „Śladami Alfreda Olszewskiego”. Do wszystkich odznak wydrukowano osobne regulaminy w atrakcyjnej szacie graficzne. Dla niektórych odznak funkcjonują także książeczki do dokumentowania zdobywania odznaki. Cieszą się one bardzo dużym zainteresowaniem turystów. Pracownia funkcjonuje społecznie i jest miejscem spotkań krajoznawców, nie tylko w zakresie czytelnictwa, wypożyczania książek, map, czasopism, ale także narad krajoznawczych. Rolę, jaką spełnia w regionie RPK, należy podsumować następująco:

• jest miejscem spotkań miłośników krajoznawstwa
• tu powstają projekty i plany ruchu krajoznawczego
• pomaga w planowaniu tras wycieczek rodzinnych i wyjazdów w atrakcyjne miejsca
• dokumentuje przeprowadzone imprezy
• weryfikuje odznaki krajoznawcze
• służy pomocą uczniom i studentom w zdobywaniu wiedzy
• rozbudza chęć poznawania
• prowadzi działalność wydawniczą i spotkania krajoznawcze.

RPK wydała drukiem:

• Dolina Czarnej Wody – obszar chronionego krajobrazu
• Wąwóz Myśliborski-ścieżka przyrodnicza PTTK
• Ostrzyca – obszar chronionego krajobrazu
• Grodziec – obszar chronionego krajobrazu
• Mapa krajoznawcza Pogórza Kaczawskiego – obszaru prawnie chronionego” skala 1:50 000
• Lasy Chocianowskie – obszar chronionego krajobrazu
• Znam swoje województwo jak swój dom
• Wybrane postacie kobiet na dworach Piastów Śląskich
• Szlak Dookoła Legnicy, I wyd. 1994 r., 2 wyd. zmienione – 2019 r.
• Informator Turystyczny województwa legnickiego
• 150 rocznica powstania listopadowego
• Przewodnik turystyczny Legnica i okolice
• Ścieżka Przyrodnicza PTTK Wąwóz Myśliborski
• Park Krajobrazowy „Chełmy”
• Przewodnik geologiczny po Parku Krajobrazowym „Chełmy”
• Mapa powiatu legnickiego
• Mapa PK „Chełmy”
• Szlak Bitwy 1241 r.
• Regionalna Pracownia Krajoznawcza
• Śladami Alfreda Olszewskiego
• Zamek w Kłaczynie
• Szlak przez Wał Okmiański

Kierownicy RPK:

• 1979 – 1982 Krystyna Suchecka
• 1983 – 1985 Mieczysław Balowski
• 1986 – 1987 Lubomir Gliniecki
• 1987 – 1993 Barbara Kożuchowska
• 1994 – 2002 Bogusława Grabka
• 2003 – 2004 Tadeusz Bednarek
• 2003 – 2008 Krystyna Leszczyńska
• 2004 – 2012 Maria Staniów
• 2013 – 2016 Zdzisława Janczyńska
• 2017 – nadal : Marek Rabski

Legnica, czerwiec 2022 r.